De islamitische architectuur is een van ’s werelds meest gevierde bouwtradities. De stralende kleuren, symmetrische silhouetten en rijkversierde patronen zijn nog altijd overal even populair. Maar wist je dat deze rijke bouwkunst mede tot stand is gekomen door islamitische opvattingen over duurzaamheid?
RESPECT VOOR GOD
Ben jij net zoals LYNN dol op Perzische tapijten? Dit is nog maar een klein voorbeeld van wat de islam onze wereld heeft gebracht. Maar ook de decoratieve elementen, houten vakwerkramen en spannende torentjes horen daar natuurlijk bij. Het interieur-en exterieur van gebouwen is niet alleen belangrijk vanuit een esthetisch punt, maar ook wegens de culturele en religieuze betekenis. De (binnenhuis)architectuur is namelijk op zo’n manier ontworpen ter wille van Allah, God.
HET BELANG VAN DE NATUUR
Moslims kennen een rijke traditie in het belang van behoud van natuurlijke hulpbronnen en milieubescherming. Volgens de Koran behoren de basiselementen van de natuur – land, water, vuur, bos en licht – tot alle levende wezens op aarde, niet alleen tot mensen.
”And do not walk upon the earth exultantly.”
Zo beveelt God de mens om de verspilling van natuurlijke hulpbronnen te vermijden. De mensheid zou namelijk beschikken over een zogeheten voogdij waarin natuurlijke hulpbronnen enkel gebruikt mogen worden wanneer ze niet worden beschadigd of vernietigd. Het toevertrouwde eigendom dient in een zo puur mogelijke vorm worden doorgegeven aan volgende generaties.
De mensheid is de bewaarder van de natuur en zou dus in harmonie met andere wezens moeten leven. Het is daarom de plicht van alle moslims het milieu te respecteren. Corruptie en ecoterrorisme, zoals milieuschade door industriële vervuiling, roekeloze exploitatie en wanbeheer van natuurlijke hulpbronnen, worden door Allah ten zeerste afgekeurd.
Ook de profeet Mohammed zelf verbood de vernietiging van bomen en gewassen, zelfs tijdens oorlogstijden. Hij hechtte tevens een grote waarde aan afvalminimalisatie, duurzame teelt van het land, humane behandeling van dieren, bescherming van dieren in het wild en het behoud van natuurlijke hulpbronnen. De Koran is naast een spiritueel boek dus ook een soort ‘groene gids’.
DUURZAME ARCHITECTUUR
De traditionele islamitische architectuur is een van de meest succesvolle modellen voor het realiseren van ‘groen design’. Het geeft een prachtige harmonie en een fijn evenwicht tussen vorm en functie. De elementen van islamitische architectuur zijn opgericht om naast elkaar te werken en elkaar te versterken. Enkele voorbeelden van duurzaam islamitische uitvindingen zijn het ondergronds bouwen, het gebruik van natuurlijke bouwmaterialen, natuurlijke ventilatie en verlichting.
1. ONDERGRONDS BOUWEN
Gebruik van bodempotentieel is een van de principes van duurzame architectuur waarbij men gebruik maakt van zoveel mogelijk natuurlijke hulpbronnen. Door ondergronds te bouwen beperkt men het effect van externe klimatologische omstandigheden op de binnenruimte(n). Nog een voordeel is dat men gebruik maakt van het thermische opslagpotentieel van bodemmassa. Voorbeelden van volledig gebouwde ondergrondse huizen zijn Matmata in Tunesië en zuidelijke delen van Libië.
2. NATUURLIJK MATERIAAL
Klei is op grote schaal een gebruikt bouwmateriaal in de islamitische architectuur. Vooral in Egypte, Irak en Marokko bouwde men dragende muren, balken en koepels met klei. Bovendien is het een uiterst geschikt materiaal vanwege z’n warmte-isolerende factor. Daarnaast is het een duurzaam materiaal, want klei geeft weinig negatieve milieugevolgen.
3. NATUURLIJKE VENTILATIE
Bij duurzaam bouwen is het van belang dat er sprake is van voldoende natuurlijke ventilatie. Door middel van een zogeheten ‘malqaf‘ werd het gebouw afgekoeld. De malqaf creëert verschillende drukzones tussen binnen- en buiten met als gevolg: natuurlijke ventilatie. Bovendien zorgt dit architctonisch element ervoor dat stof en zand tot verleden tijd behoorden.
4. NATUURLIJKE VERLICHTING
Natuurlijke verlichting vormt een belangrijk aspect in de islamitische architectuur. Het toepassen van ramen stond echter gelijk aan een snel oplopende binnentemperatuur. Architecten ontwikkelden daarom een systeem voor natuurlijke verlichting zonder een stijgende binnentemperatuur. De zogeheten ‘mashrabiya‘, is een voorbeeld van zo’n architectonisch element. Het bedekte de balkons en deuren waardoor men de privacy eenvoudig kon waarborgen.